Onze Moeder Aarde is een ‘specialleke’. Gedurende miljoenen jaren was haar klimaat zeer nukkig en grillig. Er waren ijstijden en warmere tijden en die wisselden elkaar voortdurend af. Leven ontstond en verdween weer.

Tot de periode ‘het Holoceen’ aanbrak. Gedurende 10.000 jaren was er een constante temperatuur op onze planeet waardoor er leven en zelfs een beschaving kon ontstaan. Onze planeet was in evenwicht en om dat evenwicht te bewaren heeft ze negen systemen.

Maar toen was er de Industriële Revolutie. Menselijke activiteiten begonnen een enorme invloed te hebben op de planeet. Deze periode wordt ‘het Antropoceen’ genoemd. En de laatste 50 jaar heeft de mens het mooie evenwicht van tijdens ‘het Holoceen’ kapot gekregen. We gedragen ons als pubers en hebben geen respect meer voor de negen grenzen van Moeder Aarde.

Wat zijn die negen grenzen?

1. De klimaatopwarming

Het ijs op onze planeet

Zowel in het Hoge Noorden (Groenland) als in het Zuiden (Antarctica) hebben we permanent ijs. Dat is echter aan het smelten. Als het permanent ijs op Groenland verdwijnt, zal de zeespiegel wereldwijd met 7 meter stijgen. Als het ijs op het westelijk deel van Antarctica verdwijnt, zal de zeespiegelstijging met nog eens 5 meter toenemen en als het oostelijk ijs verdwijnt, zelfs met 50 meter.

Euh? Dit is al een hele tijd bezig. Waarom zijn we niet bang dat we het ‘tipping point’ zullen bereiken? (het moment waarop de verandering onomkeerbaar wordt, zoals een trein die de afgrond bereikt heeft en niet meer kan stoppen met vallen)

De CO2-concentratie

In de atmosfeer van onze planeet, haar mantel die ons beschermt tegen invloeden vanuit de ruimte, zitten de zogenaamde broeikasgassen. Het zijn er verschillende maar om gemakkelijk te rekenen worden ze allemaal omgezet naar ‘CO2-equivalenten’. Voor de industriële revolutie was de concentratie 260 ppm (parts per million) CO2-equivalenten. Onze planeet had een constante leefbare temperatuur. Door het gebruik van verbrandingsmotoren steeg die concentratie steeds maar en in 1988 bereikten we 350 ppm. Wetenschappers zeggen dat we toen een gevaarlijke grens hebben overschreden.

Ondertussen zitten we al aan 419 ppm en we beginnen vanalles te voelen, ook in Europa: hittegolven, hevige stormen, bosbranden, waterbommen, … Heel voorzichtig zeiden wetenschappers eerst dat we op 450 ppm het ‘tipping point’ zullen bereiken. Het moment waarop de Aarde zichzelf zal beginnen opwarmen. Al denken ze nu, volgens wat ze wereldwijd zien gebeuren, dat dit ook wel sneller zou kunnen zijn.

Naast deze klimaatgrens zijn er ook nog vier biosfeergrenzen, grenzen in de levende Aarde:

2. De landsamenstelling van onze planeet

Onze planeet heeft drie tropische regenwouden (het Amazonewoud, het regenwoud in Congo en dat in Indonesië). We hebben gematigde bossen en boreale wouden (naaldwouden in Rusland en Canada). Er zijn graslanden en watergebieden (wetlands). Deze bossen, graslanden en watergebieden hebben een functie, ze houden het hele systeem in evenwicht.

Het Amazonewoud is men echter massaal beginnen ontbossen omwille van soja- en veeteelt. Doordat het bos zoveel kleiner geworden is, (bomen trekken regen aan) worden de droge seizoenen steeds langer en langer. De bomen sterven en er ontstaat een savannebegroeiing. We hebben al 20% van het Amazonewoud verloren. Al die bomen die er sterven, geven CO2 af. Zo zou één van onze longen van onze planeet de komende 30 jaar wel 200 miljard ton CO2 kunnen afgeven ipv opnemen. Dat komt overeen met alle CO2 die de afgelopen vijf jaar wereldwijd is uitgestoten.

Deze grens hebben we overschreden en we zitten zeer dicht bij een ‘tipping point’.

3. Oceaanverzuring

Door alle CO2 die er neerslaat in de oceanen, worden die zuurder. Hun ph verandert waardoor koraalriffen afsterven.

Het verkeerslicht staat op oranje voor deze grens.

4. De biodiversiteit (soortenrijkdom) op onze planeet

We hebben zo’n 8 miljoen soorten planten en dieren op de Aarde. Eén miljoen daarvan is met uitsterven bedreigd! In 50 jaar tijd hebben we 68% van alle soorten uitgeroeid. Daardoor functioneert de natuur niet meer goed en gaan we onszelf niet meer kunnen voeden. Denk maar aan de vele insecten die verdwijnen. We hebben die echter nodig voor de bestuiving van onze landbouwgewassen. We hebben de natuur uitgemolken. Van alle vogels op Aarde is maar 30% nog wild. Al de rest is pluimvee. En van alle zoogdieren op onze planeet is nog maar 4% wild.

Waar de gevaarlijke grens ligt, kunnen wetenschappers niet zeggen omdat het leven zo ingewikkeld is. We zijn er wel al ver over menen ze. We mogen géén natuurverlies meer hebben, als we het leefbaar willen houden.

5. Zoet water op onze planeet

De hydrologische cyclus is eigenlijk de bloedbaan van Moeder Aarde. Wij in het Westen hebben 3.000 liter water per persoon per dag nodig om in leven te blijven. 2.500 liter hebben we nodig om voedsel te produceren. De rest is nodig voor dagelijks gebruik en hygiëne. Dat zoet water halen we uit rivieren. Er zijn al rivieren die aan het uitdrogen zijn.

Wereldwijd zitten we momenteel nog niet over een onveilige grens maar we stevenen er wel op af. We gaan dus voorzichtig moeten beginnen omspringen met zoet water.

6. De voedingsstoffen stikstof en fosfor op onze planeet

Op een bepaald moment werden kunstmeststoffen ontwikkeld waardoor we in staat waren om de wereldwijde bevolking te voeden. (Niet dat we dat deden. Bij ons hadden we boterbergen en melkplassen en in Afrika stierven mensen van honger) Dankzij kunstmest kreeg onze economie een enorme boost. Maar doseren was moeilijk en het teveel spoelt uit naar het grondwater, onze rivieren en de oceanen. Die worden overbemest en daardoor krijg je een enorme groei van algen. Die algen gebruiken zuurstof. Omdat er minder zuurstof aanwezig is, komt er nog meer fosfor vrij op de bodem van meren en oceanen. (Da’s een systeem dat zichzelf versterkt). Daardoor hebben we al op verschillende plaatsen ‘dode zones’. Er komt geen dierlijk of plantaardig leven meer voor.

Deze grens hebben we al serieus overschreden. Er wordt nochtans geen aandacht aan besteed. We blijven kwistig vee en stalmest én kunstmest produceren.

Dan zijn er nog twee grenzen waarvan wetenschappers nog niet weten waar die liggen:

7. Nieuwe entiteiten op onze planeet

Dit zijn onder andere microplastics en nucleair afval. Hoeveel we daarvan nog mogen produceren, is niet geweten. We kennen de langetermijneffecten nog niet. Of weten nog niet wat de cumulatieve effecten zijn.

8. Luchtvervuiling op onze planeet

Aërosolen of luchtvervuilende deeltjes die een globaal dimeffect hebben. Als we deze niet zouden hebben, was de klimaatopwarming nog veel erger. Alleen hebben die deeltjes een enorme impact op onze gezondheid en onze luchtwegen. Waar deze grens ligt, weten we ook nog niet.

9. De ozonlaag

Waarschijnlijk heb je al wel gehoord van het gat in de ozonlaag? Dat is een gat boven de Zuidpool dat elk jaar in september ontstaat. Door schadelijke gassen (cfk’s) in spuitbussen en oude koelkasten wordt dit gat steeds groter.

Deze grens is de enige grens waar we de goede kant opgaan. Wetenschappers sloegen alarm en eind jaren ’80 reageerde de wereld. De politiek schoot in actie en verbood de schadelijke stoffen die het gat gemaakt hebben.

Gelukkig zijn er voor de andere grenzen ook nog steeds oplossingen. Maar we moeten wel nu eraan beginnen! We hebben nog 8 jaar, de toekomst van onze planeet hangt af van wat we nu tussen 2020 en 2030 gaan doen.

Oplossingen:

• minder tot in 2030 geen fossiele brandstoffen meer gebruiken
• veel bomen planten
• een gezond dieet met veel minder rood vlees en meer planten
• een zero-waste / circulaire economie

Ook mensen die niks om de planeet of het milieu geven, zullen hiermee gebaat zijn. Als we binnen de grenzen blijven, zullen wijzelf en onze kinderen gezonder blijven. Er zullen minder conflicten en gevaarlijke situaties uitbreken. En de economie zal stabieler blijven.

Waarop wachten we eigenlijk?

(bron: Breaking bounderies – D. Attenborough, J. Rockström – Netflix)